વ્યાપમ : પરીક્ષા કૌભાંડ સાથે સંકળાયેલા શંકાસ્પદોનાં મૃત્યુ

19 વર્ષની નમ્રતા ઈન્દોરની મહાત્મા ગાંધી મેડિકલ કૉલેજમાં મેડિકલ સાયન્સનો અભ્યાસ કરતાં હતાં. તેઓ જાન્યુઆરી, 2012ના શરૂઆતમાં ગુમ થઈ ગયાં હતાં. સાતમી જાન્યુઆરી, 2012ની રાતે નમ્રતાનો મૃતદેહ ઉજ્જૈનમાં રેલવે ટ્રૅક પાસેથી મળી આવ્યો હતો. પ્રારંભિક પૉસ્ટમૉર્ટમ રિપોર્ટમાં જાણવા મળ્યું હતું કે તેઓ ગૂંગળામણને કારણે, ખાસ કરીને હિંસક ગૂંગળામણને લીધે મૃત્યુ પામ્યાં હતાં, તેથી તેમના મૃત્યુને હિંસા તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યું હતું.

નમ્રતાના હોઠ પર ઉઝરડા હોવાનું તથા તેના કેટલાક દાંત તૂટી ગયા હોવાનું પ્રારંભિક અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું. જોકે, પોલીસે બાદમાં પ્રારંભિક તારણોને ફગાવી દીધાં હતાં અને બીજા પૉસ્ટમૉર્ટમ પછી તેમના મૃત્યુને આત્મહત્યા તરીકે વર્ગીકૃત કર્યું હતું.

નમ્રતાના મૃત્યુનાં ત્રણથી વધુ વર્ષ પછી અગ્રણી સમાચાર સંસ્થાના એક પત્રકાર અક્ષયસિંહ નમ્રતાના મૃત્યુ સંબંધે તેમના પિતાનો ઇન્ટરવ્યૂ કરવા ગયા હતા. ઇન્ટરવ્યૂના રેકૉર્ડિંગ પહેલાં તેમને ખાંસી આવવા લાગી હતી અને કફ નીકળવા લાગ્યો હતો.

નમ્રતા ડામોરના 2012માં થયેલા રહસ્યમય મૃત્યુના અનુસંધાને તેમના પિતા મેહતાબસિંહ ડામોરને મધ્યપ્રદેશના ઝાબુઆ ખાતેના તેમના ઘરે મળવા અક્ષયસિંહ પહોંચ્યા હતા. મેહતાબસિંહ અક્ષયસિંહ સાથે વાતચીત કરવા સહમત થયા હતા. બન્ને બેઠા અને મેહતાબસિંહે તેમને અરજીઓની, પોલીસ તથા કોર્ટના રિપોર્ટની ફોટોકૉપીતેમની સામે બેઠેલા અક્ષયસિંહને આપી હતી. પછી ચા આપવામાં આવી હતી. ચાની ચૂસકી લેતાંની સાથે જ અક્ષયસિંહનો ચહેરો સજ્જડ થઈ ગયો હતો અને તેઓ હોઠ પર ફીણ સાથે જમીન પર પડી ગયા હતા.

એ ઘટનાને યાદ કરતાં, અક્ષયસિંહને ડામોરના ઘરે લઈ ગયેલા ઇન્દોરસ્થિત પત્રકાર રાહુલ કરૈયાએ કહ્યું હતું, "અમે તેમને જમીન પર સુવડાવ્યા હતા, તેમનાં કપડા ઢીલાં કર્યાં હતાં અને તેમના ચહેરા પર પાણી છાંટ્યું હતું. મેં તેની નાડી તપાસી હતી અને મને તત્કાળ ખબર પડી ગઈ હતી કે અક્ષયસિંહનું મૃત્યુ થયું છે."

અક્ષયસિંહને પહેલાં સિવિલ હૉસ્પિટલ અને બાદમાં એક ખાનગી હૉસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ ડૉક્ટરો તેમને બચાવવામાં નિષ્ફળ રહ્યા હતા. પૉસ્ટમૉર્ટમ રિપોર્ટમાં આ કિસ્સો હાર્ટ ઍટેકનો હોવાનું અને મૃત્યુના સમયે અક્ષયસિંહના હૃદયનું કદ મોટું થઈ ગયું હોવાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.

તેના એક દિવસ પછી, વ્યાપમ કૌભાંડમાં સંડોવાયેલા વિદ્યાર્થીઓની યાદી બનાવી રહેલા રાજ્યની એક સરકારી મેડિકલ કૉલેજના ડીન નવી દિલ્હીની એક હોટલમાંથી મૃત અવસ્થામાં મળી આવ્યા હતા.

ડૉ. શર્મા જબલપુર મેડિકલ કૉલેજના ડીન હતા અને તેમણે મધ્યપ્રદેશની સ્પેશિયલ ટાસ્ક ફોર્સ (એસટીએફ)ને કથિત રીતે 200 દસ્તાવેજ સુપરત કર્યા હતા. ડૉ. શર્માએ પરીક્ષા કૌભાંડમાં કથિત રીતે સંકળાયેલા વિદ્યાર્થીઓનાં નામની યાદી બનાવી હતી. અક્ષયના મૃત્યુના એક દિવસ બાદ ડૉ. શર્મા દિલ્હી ઇન્ટરનેશનલ ઍરપૉર્ટ નજીકની હોટલ ઉપ્પલમાં પલંગ પર મૃત હાલતમાં મળી આવ્યા હતા. તેઓ ઇન્ડિયન મેડિકલ ઍસોસિયેશન વતી ઇન્સપેક્શન માટે ત્રિપુરાની રાજધાની અગરતલા જઈ રહ્યા હતા.

પોલીસને તેમના રૂમમાં દારૂની એક ખાલી બૉટલ મળી આવી હતી. ડૉ. શર્માએ કથિત રીતે પુષ્કળ દારૂ પીધો હતો અને રાત દરમિયાન ઊલટી કરી હતી. તેમનું મૃત્યુ "કુદરતી કારણોસર" થયું હોવાનું જણાવીને તપાસ અધિકારીઓએ આ કેસની તપાસ બંધ કરી દીધી હતી. યોગાનુયોગ ડૉ. શર્મા મેડિકલ કૉલેજના એવા બીજા ડીન હતા, જે રહસ્યમય સંજોગોમાં મૃત્યુ પામ્યા હતા. એક વર્ષ પહેલાં જબલપુર મેડિકલ કૉલેજના એક અન્ય ડીને તેમના ઘરની પાછળના બગીચામાં ખુદને આગ ચાંપીને આત્મહત્યા કરી હતી.

જબલપુર મેડિકલ કૉલેજના તત્કાલીન ડીન ડૉ. ડી. કે. વ્યાપમ કૌભાંડ સંબંધે કૉલેજની આંતરિક તપાસની કામગીરી સંભાળતા હતા. સવારે 8.45 વાગ્યાની આસપાસ તેઓ તેમના ઘરમાંથી સળગતી હાલતમાં બહાર ધસી આવતા જોવા મળ્યા હતા. ત્યારે તેમનાં પત્ની મૉર્નિંગ વોક માટે ગયાં હતાં.

પોલીસે બાદમાં દાવો કર્યો હતો કે તે આત્મહત્યાનો કેસ છે અને તેમાં કશું શંકાસ્પદ બહાર આવ્યું નથી. જોકે, કૌભાંડમાં સંડોવાયેલા વ્હિસલબ્લોઅર્સે દાવો કર્યો હતો કે તે આત્મહત્યાનો કેસ નથી. તેમણે ડૉ. ડી કેના અસામાન્ય મૃત્યુની કેન્દ્રીય તપાસની માગણી કરી હતી.

નરેન્દ્ર રાજપૂતે ઝાંસીની એક કૉલેજમાંથી બૅચલર ઑફ આયુર્વેદિક મેડિસિન ઍન્ડ સર્જરી (બીએએમએસ)ની ડિગ્રી મેળવી હતી. તેઓ તેમના ગામડે પરત ફર્યા હતા અને તેમના અકાળ મૃત્યુના માત્ર છ માસ પહેલાં હરપાલપુરમાં એક દવાખાનું શરૂ કર્યું હતું.

નરેન્દ્રે 13 એપ્રિલ, 2014ના રોજ ખેતરમાં કામ કરતી વખતે છાતીમાં દુખાવાની ફરિયાદ કરી હતી અને ઘરે પાછા ફર્યા હતા, પરંતુ ઘરના દરવાજે જ ફસડાઈ પડ્યા હતા. તેમના મૃત્યુનું સ્પષ્ટ કારણ પૉસ્ટમૉર્ટમમાં જાણવા મળ્યું ન હતું, પરંતુ સરકારની ખેડૂત વીમા યોજના હેઠળ વીમાનો દાવો કરવા તેમના પરિવારે ફરિયાદ દાખલ કરી હતી. જોકે, અનિર્ણિત પૉસ્ટમૉર્ટમ રિપોર્ટને કારણે તેમનો દાવો સ્વીકારી શકાયો ન હતો.

એ ઉપરાંત, નરેન્દ્રની વ્યાપમ કૌભાંડમાં "વચેટિયા" તરીકે સંડોવણી હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. તેમના સગાસંબંધીના જણાવ્યા અનુસાર, નરેન્દ્રના મૃત્યુના મહિનાઓ પછી પોલીસે તેમના ઘરની મુલાકાત લીધી ત્યારે આ હકીકત બહાર આવી હતી.